Ελευθερία
ή θάνατος
Ακόμα ένα καλοκαίρι
πλησιάζει προς το τέλος του. Εδώ, το νησί, βουλιάζει από τον τουρισμό, όπως και
σε άλλα νησιά, όπως και σε κάθε μέρος που αποτελεί «τουριστικό προορισμό». Η «βαριά
βιομηχανία μας» ανθεί, το χρήμα εισρέει και φουντώνει από περηφάνια το κράτος.
Το εισρέον βέβαια χρήμα δεν φτάνει στην κοινωνία που βοά από την ακρίβεια, την
κακή ποιότητα ζωής, την φτώχεια και όλες εκείνες τις παθογένειες ενός τριτοκοσμικού
και υποτελούς κράτους όπως είναι το δικό μας.
Η πόλη μας άδειασε τον Αύγουστο από
τον κόσμο της -όπως πληροφορούμαι από φίλους-, έγινε ανθρώπινη. Πήγαν οι
κάτοικοί της σε «τουριστικούς προορισμούς;». Οι περισσότεροι όχι, στα χωριά τους
πήγαν και στους τόπους καταγωγής τους όπως εγώ και πόσοι άλλοι. Ο τουρισμός
στην Ελλάδα για τον Έλληνα πολίτη είναι πανάκριβος, απλησίαστος για έναν
εργαζόμενο ή συνταξιούχο. Οι εκάστοτε όμως κυβερνήσεις, έχοντας το ψέμα και την
υποκρισία σαν σημαίες, περί άλλων προπαγανδίζουν και, επειδή ο κόσμος έχει
ασταθή χαρακτήρα πιστεύει όσα του σερβίρουν με κάθε τρόπο και μέσο το πολιτικό
σύστημα.
Αν κάτι κυριαρχεί σήμερα -όχι μόνο
εδώ αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο- αυτό είναι το παράλογο. Ό,τι απασχολεί και
παρακινεί τον άνθρωπο τρέφεται από την ελπίδα. Η μόνη σκέψη που δεν ψεύδεται
είναι μία στείρα σκέψη. Στον παράλογο κόσμο, η αξία μιάς έννοιας ή μιάς ζωής
μετριέται με τη στειρότητά της.
Η έννοια για παράδειγμα του
ολυμπισμού έχει εκπέσει. Έχει καμία σχέση μία οποιαδήποτε ολυμπιάδα με το «αρχαίο
πνεύμα αθάνατο αγνέ πατέρα…….», όχι βέβαια, καμία. Τότε γιατί δεν την
καταργούμαι από τη ζωή μας; Αν κανείς δεν παρακολουθήσει ολυμπιακούς αγώνες,
δεν θα καταρρεύσουν; Και παράλληλα δεν θ’ αλλάξουν; Αν κανείς δεν πατήσει στα ποδοσφαιρικά
γήπεδα, εκεί που σήμερα βιάζουν ένα ωραίο παιχνίδι, δεν θ’ αλλάξει η φιλοσοφία
του ποδοσφαίρου; Το ίδιο ισχύει και για το μπάσκετ και όπου αλλού χορεύουν τα
εκατομμύρια. Αλήθεια, ένας επαγγελματίας αθλητής που αμοίβεται με εκατομμύρια
κλωτσώντας ένα δερμάτινο τόπι, τι προσφέρει στη κοινωνία; Μήπως είναι
παράδειγμα για μίμηση; Ό,τι τάχα μου προάγει το αθλητικό πνεύμα; Αστεία
πράγματα.
Στην πολιτική πάλι, αν κανείς δεν
ανοίξει τηλεόραση και δεν ακούσει ειδήσεις ή τον κάθε περιφερόμενο φελλό να
λέει ασυναρτησίες, δεν έχει κέρδος νομίζετε; Ή φοβάστε ότι δεν θ’ ακούσετε το
δελτίο καιρού με τα «τρομερά φαινόμενα» που διαλαλούν οι έμποροι του φόβου;
Ο φόβος είναι μία παγκόσμια οντότητα
που κυριαρχεί διότι βασίζεται στους αδύναμους χαρακτήρες μας. Είναι το εργαλείο
κάθε κυβέρνησης, κάθε ηγέτη, κάθε ομάδας (πολιτικής, θρησκευτικής, αθλητικής
κτλ.), που απευθύνεται στις εύκολα ελεγχόμενες μάζες.
Ο άνθρωπος της καθημερινότητας, πριν
γνωρίσει το παράλογο, ζει με στόχους, φροντίδα για το μέλλον ή για τη δικαίωση.
Εκτιμά τις ευκαιρίες που του παρουσιάζονται, υπολογίζει στο αύριο, στη σύνταξή
του ή στη δουλειά των παιδιών του. Στην πραγματικότητα, ενεργεί σαν να ήταν
ελεύθερος, ακόμα κι αν όλα τα γεγονότα διαψεύδουν τούτη την ελευθερία. Μετά τη
γνωριμία με το παράλογο, τα πάντα κλονίζονται. Τούτη η ιδέα του «υπάρχω», ο
τρόπος μου να δρω λες και τα πάντα έχουν νόημα, όλα αυτά διαψεύδονται με ιλιγγιώδη
τρόπο από τον παραλογισμό ενός πιθανού θανάτου. Να σκέφτεσαι την επαύριο, να θέτεις
ένα σκοπό, να έχεις προτιμήσεις, όλα αυτά προϋποθέτουν ότι πιστεύεις στην
ελευθερία, ακόμα κι αν διαπιστώνεις που και που ότι δεν τη νιώθεις. Μα τούτη τη
στιγμή, αυτή η ανώτερη ελευθερία, η ελευθερία του «είμαι» που θεμελιώνει από
μόνη της μια αλήθεια, ξέρω ότι δεν υπάρχει. Ο θάνατος είναι παρών ως μοναδική
πραγματικότητα. Μετά από αυτόν τέρμα το παιχνίδι (της κάθε απληστίας). Δεν
είμαι ελεύθερος να διαιωνιστώ, είμαι σκλάβος, και προπάντων σκλάβος δίχως
ελπίδα για αιώνια επανάσταση, δίχως προσφυγή στην περιφρόνηση. Και δίχως
επανάσταση, δίχως περιφρόνηση, ποιος μπορεί να παραμείνει σκλάβος; Ποια
ελευθερία μπορεί να υπάρχει με όλο το νόημα της χωρίς εγγύηση αιωνιότητας;
Παράλληλα, ωστόσο, ο παράλογος
άνθρωπος καταλαβαίνει ότι ως εδώ ήταν δεμένος μ’ αυτό το αίτημα της ελευθερίας,
με την αυταπάτη του οποίου ζούσε. Κατά κάποιο τρόπο, αυτό ήταν τροχοπέδη. Όσο
φανταζόταν ένα σκοπό στη ζωή του, προσαρμοζόταν στις απαιτήσεις αυτού του
σκοπού που έπρεπε να πετύχει και γινόταν σκλάβος της ελευθερίας του. Έτσι δεν
θα μπορούσα πια να ενεργήσω διαφορετικά από τον οικογενειάρχη, ή τον μηχανικό,
ή τον ηγέτη λαών, ή κάποιον συμβασιούχο του Δήμου. Πιστεύω ότι είμαι σε θέση να
επιλέξω αυτό μάλλον παρά κάτι άλλο. Το πιστεύω ασυνείδητα, είναι αλήθεια. Αλλά
ταυτόχρονα, υποστηρίζω την απαίτησή μου για τα πιστεύω εκείνων που με
περιβάλλουν, για τις προκαταλήψεις του ανθρώπινου περιβάλλοντος μου (οι άλλοι
είναι τόσο σίγουροι ότι είναι ελεύθεροι και τούτη η καλή διάθεση είναι
μεταδοτική). Όσο μακριά κι αν μπορούμε να κρατηθούμε από κάθε προκατάληψη,
ηθική ή κοινωνική, τις υπομένουμε εν μέρει και προσαρμόζουμε τη ζωή μας στις καλύτερες
(υπάρχουν καλές και κακές προκαταλήψεις). Έτσι, ο παράλογος άνθρωπος
διαπιστώνει ότι δεν ήταν πραγματικά ελεύθερος. Για να μιλήσουμε καθαρά, εφόσον
ελπίζω, εφόσον ανησυχώ για μια δική μου αλήθεια, για τον τρόπο που υπάρχω ή που
δημιουργώ, εφόσον τελικά βάζω σε τάξη τη ζωή μου και αποδεικνύω έτσι ότι
παραδέχομαι πως έχει ένα νόημα, υψώνω μπροστά μου φράκτες όπου εγκλωβίζω τη ζωή
μου. Ενεργώ όπως τόσοι δημόσιοι υπάλληλοι του πνεύματος και της καρδιάς που δεν
μου εμπνέουν παρά μόνο αηδία και που δεν κάνουν τίποτε άλλο -το βλέπω καθαρά τώρα-
από το να παίρνουν στα σοβαρά την ελευθερία του ανθρώπου.
Σε αυτό το σημείο, το παράλογο με
διαφωτίζει: δεν υπάρχει αύριο. Ιδού, από εδώ και πέρα, η αιτία της πραγματικής
μου ελευθερίας…….
Όμως, θα σταματήσω κάπου εδώ, διότι
πέρασε η ώρα, 8.38 πμ. δείχνει το ρολόι, και είναι η ώρα για το κολύμπι μας. Από
τα πρανή του λόφου που βρίσκομαι μέχρι την παραλία, θέλω 5-6 λ. περπάτημα.
Ο Πεζοπόρος - Pierre
Joseph Prοudhon
